ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ 2014

Τη αυτή ημέρα, Κυριακή Πεμπτη από του Πασχα, την της Σαμαρείτιδος εορτήν εορτάζομεν.

 Η σημερινή εορτή ωρισθηκε να εορτάζεται στην εβδομάδα αυτή της Μεσοπεντηκοστής, επειδή ο Χριστός και στην παρούσα εορτή, όπως και κατά τη Μεσοπεντηκοστή, ξεκάθαρα ονομάζει τον εαυτό Του Μεσσία.  Η λέξη Μεσσίας σημαίνει Χριστός (δηλ. χρισμένος η αλειμμένος με λάδι). Στα εβραϊκά η λέξη Μεσσά σημαίνει το έλαιον.

  Ακόμη θα μπορούσαμε να πούμε ότι η σημερινή εορτή έχει κάποια σχέση και με την εορτή της περασμένης Κυριακής· Σ  ἐκείνη ο Χριστός θαυματούργησε μπροστά στην κολυμβήθρα. Στη σημερινή ο Χριστός ενεργεί δίπλα στο πηγάδι που έφτιαξε ο  Ιακώβ και το χάρισε σαν κληρονομιά στο γιο του, τον  Ιωσήφ.  Εκείνη η περιοχή ήταν πραγματικά εξαιρετική.  Εκεῖ  κοντα βρισκόταν το όρος Σομώρ, όπου οι Σαμαρείτες είχαν χτίσει πολλές πόλεις.

 Ο Χριστός, λοιπόν, έφθασε στην πόλη Συχάρ, εκεί όπου είχε κατοικήσει παλιά ο  Ιακώβ μαζί με τη θυγατέρα του Δείνα και τα άλλα παιδιά του.  Εκεῖ ο Συχέμ, ο γιός του  Εμμώρ ο Χορραίος γοητεύτηκε από τη Δείνα και την εβίασε.  Εξ αιτίας της προσβολής αυτής κατά της τιμής της αδελφής τους, τ  ἀδέλφια της αγανάκτησαν. Μπήκαν ξαφνικά μέσα στην πόλη και σκότωσαν όλους τούς κατοίκους, μαζί με το Συχέμ και τον πατέρα του τον  Εμμώρ.  Εκεῖ, λοιπόν, κατοίκησε ο  Ιακώβ κι άνοιξε το πηγάδι αυτό.

Αυτό το όρος στην αρχη το κατοικούσαν οι  Ισραηλῖτες κι όχι οι Σαμαρείτες. Οι  Ισραηλῖτες όμως αυτοί απομακρύνθηκαν απ  τόν αληθινό Θεο, όταν ήταν βασιλιάς τους ο Φακεέ. Τοτε τούς επιτέθηκαν δυο φορές οι  Ασσύριοι, τούς νίκησαν κι αναγκάσθηκαν να πληρώνουν φόρους.

 Οταν ήταν βασιλιάς τους ο  Ωσηέ (Βασιλειών Δ´, κεφ. 12) συμμάχησαν με τούς Αιγυπτίους και δεν έδωσαν τούς φόρους στούς  Ασσυρίους.  Οταν το έμαθε αυτό ο βασιλιάς των  Ασσυρίων (Σαλαμανασόρ), πολιόρκησε πάλι τις πόλεις τους, τούς νίκησε και τούς υποχρέωσε να κατοικήσουν στη Βαβυλώνα. Στην περιοχή που κατοικούσαν αυτοί οι  Ισραηλῖτες έβαλε να κατοικήσουν άλλα έθνη που λάτρευαν τα είδωλα. Τοτε ο Θεός έστειλε λιοντάρια που θανάτωναν τούς νέους αλλοεθνείς κατοίκους.  Οταν το έμαθε αυτό ο βασιλιάς των  Ασσυρίων, ζήτησε να μάθη την αιτία. Του είπαν, λοιπόν, ότι συμβαίνει το μεγάλο αυτό κακό, επειδή οι νέοι κάτοικοι δε σέβονται τον αληθινό Θεο.

 Εστειλε τότε ο βασιλιάς των  Ασσυρίων κι έφεραν από την εξορία έναν από τούς ιερείς των  Εβραίων, για να διδάξη τούς νόμους του Θεού στούς κατοίκους που είχε εγκαταστήσει στα περίχωρα του όρους Σομώρ.  Ο ιερέας αυτός κάθησε στη Βαιθήλ κι άρχισε να διδάσκη τούς κατοίκους.  Εκεῖνοι τότε αμέσως εγκατέλειψαν την ειδωλολατρεία, αν και κράτησαν ορισμένα στοιχεία της· Συγκεκριμένα, δέχτηκαν απ  τή θρησκεία των  Εβραίων μόνο τα βιβλία του Μωϋσή, δηλαδή την Πεντάτευχο (Τα βιβλία Γενεση,  Εξοδο, Λευϊτικό,  Αριθμούς και Δευτερονόμιο) κι απέρριψαν τούς Προφήτες και τα υπόλοιπα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτοί, λοιπόν, οι πρώην ειδωλολάτρες, ωνομάσθηκαν Σαμαρείτες από το βουνό Σομώρ.

Οι  Ιουδαῖοι, όταν επέστρεψαν από την αιχμαλωσία, προσπάθησαν να πείσουν τούς Σαμαρείτες να δεχτούν όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά οι Σαμαρείτες αρνήθηκαν. Για το λόγο αυτό, επειδή δηλαδή κρατούσαν μερικά ειδωλολατρικά στοιχεία κι επειδή δεν παραδεχονταν ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη, οι  Ιουδαῖοι τούς θεωρούσαν μολυσμένους. Γι  αὐτό δεν έτρωγαν μαζί τους και, αν κάποιος είχε σχέσεις με Σαμαρείτες, υποβαλλόταν σύμφωνα με το Νομο σε καθαρμούς. Γι  αὐτό και το Χριστό πολλές φορές Τον αποκαλούσαν Σαμαρείτη, επειδή τάχα όπως εκείνοι, έτσι κι Αυτός, άλλα δεχόταν και άλλα απέρριπτε από το Νομο.

 Ερχεται, λοιπόν, ο Χριστός στην κώμη Συχάρ και, επειδή ήταν κουρασμένος απ  τήν πεζοπορία, κάθησε να ξεκουραστή.  Η ώρα ήταν περίπου έξι (δηλ. μεσημέρι). Οι Μαθητές είχαν πάει στην πόλη ν  ἀγοράσουν κάτι για φαγητό.  Εκείνη την ώρα, λοιπόν, έρχεται μια γυναίκα απ  τήν κωμόπολη, για να βγάλη νερό απ  τό πηγάδι.  Ο  Ιησοῦς της ζητάει να πιή λίγο νερό. Αυτή αμέσως Τον γνώρισε και από τη φωνή και από τα ρούχα που φορούσε ότι ήταν  Ιουδαῖος. Του απαντάει, λοιπόν, ότι δεν έχουν καμμιά επικοινωνία οι Σαμαρείτες με τούς  Ιουδαίους.  Ο Χριστός με τη συζήτηση οδηγεί τη σκέψη της σε ανώτερο πνευματικό επίπεδο, κάνοντας λόγο για το πνευματικό νερό που έχει στη διάθεσή Του, - το νερό είναι δείγμα αφθονίας και καθάρσεως και το  Αγιο Πνεύμα παρομοιάζεται μεταφορικά με νερό  και φωτιά.  Η γυναίκα έχοντας τη σιγουριά ότι  Εκεῖνος δεν είναι δυνατόν να έχη τέτοιο νερό, Του λέει ότι δεν έχει δοχείο για να αντλήση νερό κι ότι το πηγάδι είναι βαθύ.  Επειτα φέρνει το λόγο και στον προπάτορα  Ιακώβ (ίσως για να δώση στο συνομιλητή της να καταλάβη ότι είναι κατώτερος από εκείνον) και λέει ότι εκείνος άνοιξε το πηγάδι και ήπιε κι αυτός και τα κοπάδια του απ  αὐτό. Αυτά τα είπε θέλοντας να δείξη ότι το πηγάδι ήταν θαυμάσιο και ότι είχε νερό άφθονο και καλό και κρύο.

 Ο Χριστός δε λέει για τον εαυτό Του ότι είναι ανώτερος απ  τόν  Ιακώβ, για να μην ταράξη την γυναίκα. Συνεχίζει όμως τη συζήτηση που είχε αρχίσει σχετικά με το πνευματικό νερό, και παρουσιάζει πόσο ανώτερο είναι αυτό  απ  τό νερό του πηγαδιού που είναι μπροστά τους, αφού εκείνο το νερό είναι τέτοιο που, αν το πιή κανείς, δε θα ξαναδιψάσει πλέον.

 Η γυναίκα χωρίς να έχη εννοήση τα λόγια Του, του ζητάει λίγο απ  αὐτό το παράξενο νερό. Τοτε ο Χριστός της λέει να φωνάξει τον άνδρα της, θέλοντας να της δείξει ότι τα λόγια Του  για να γίνουν κατανοητά χρειάζονται περισσότερη φρόνηση (ανδρικό φρόνημα). Αυτή απαντά ότι δεν έχει άνδρα. Κι ο Χριστός, που γνωρίζει τα πάντα, της λέει· «Σωστά είπες ότι δεν έχεις άνδρα. Μεχρι τώρα είχες πέντε άνδρες, όπως επιτρέπει ο νόμος. Αυτός όμως που έχεις τώρα είναι ο έκτος και παρανόμως ζεις μαζί του. Δεν είναι άνδρας σου».

 Απ  τούς ερμηνευτές μερικοί με το «πέντε άνδρες» θεωρούν ότι δηλώνεται η Πεντάτευχος του Μωϋσή (Γενεση,  Εξοδος, Λευϊτικό,  Αριθμοί, Δευτερονόμιο), τα οποία είχαν ως νόμο οι Σαμαρείτες.  Ως έκτον δε εννοούν τη διδασκαλία του Χριστού, την οποία την άκουγε τώρα, αλλά δεν την είχε ακόμα κάνει πίστη της η Σαμαρείτισσα, γιατί δεν είχε εκχυθή ακόμα η Χαρη.  Αλλοι ερμηνευτές πάλι εννοούν τούς πέντε νόμους που δόθηκαν απ  τό Θεο στούς ανθρώπους· Στον Παράδεισο, μετά την εξορία, στο Νώε, στον  Αβραάμ και στο Μωϋσή. Σαν έκτο νόμο θεωρούν το Ευαγγέλιο, το οποίο δεν είχαν δεχθή ακόμη οι άνθρωποι.  Αλλοι επίσης εξηγούν ότι πρόκειται για τις πέντε αισθήσεις.

 Εν τω μεταξύ η γυναίκα απαντά στο Χριστό και Τον ονομάζει προφήτη.  Αρχίζει σιγά - σιγά να Τον εμπιστεύεται και να Τον ρωτάη για το ιερό όρος τους· Που πρέπει να λατρεύουν το Θεο, στο όρος Σομώρ, όπως οι Σαμαρείτες η στα  Ιεροσόλυμα, όπως οι  Ιουδαῖοι; Οι Σαμαρείτες, επειδή ακόμη ήταν ατελείς στην πίστη, δε θεωρούσαν ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών. Νομιζαν ότι ο Θεός ζει μόνο εκεί που προσκυνούσαν αυτοί, δηλ. στο όρος Γαριζίν (η Σομώρ), επειδή εκεί δόθηκαν οι ευλογίες απ  τό Θεο η επειδή εκεί για πρώτη φορά ο  Αβραάμ έκανε θυσιαστήριο για τις θυσίες στο Θεο. Οι  Ιουδαῖοι πάλι έλεγαν ότι μόνο στα  Ιεροσόλυμα πρέπει να λατρεύεται ο Θεός και γι  αὐτό συγκεντρώνονταν εκεί στις εορτές τους απ  ὅλα τα μέρη.  Ο Χριστός τότε της αποκρίθηκε και είπε ότι η σωτηρία έρχεται μεν απ  τούς  Ιουδαίους, αλλά ο Θεός είναι άϋλος κι ασφαλώς δεν κατοικεί μόνο σ  ἕναν τόπο.  Επομένως αυτοί που σε λίγο θα αξιωθούν να Τον προσκυνήσουν, θα το κάνουν όχι πλέον με θυσίες,  αλλά εν πνεύματι και αληθεία. Αυτοί θα γνωρίσουν το Θεο όχι μόνο ως Πατέρα, αλλά και ως Υιο και ως  Αγιο Πνεύμα, γιατί Αυτός είναι η αλήθεια.  Η γυναίκα είπε πάλι· «Γνωρίζουμε απ  τίς Γραφές ότι θάρθη ο Χριστός, ο Μεσσίας». Και ο  Ιησοῦς γνωρίζοντας την καλή διάθεσή της της είπε ξεκάθαρα· « Εγώ είμαι». Οι Σαμαρείτες ήξεραν για τον ερχομό του Μεσσία από τα Μωσαϊκά βιβλία (από την Πεντάτευχο) και ιδιαίτερα από τη φράση· «Προφήτη από τούς αδελφούς, όπως είμαι εγώ, θα σας στείλει ο Θεός» (Δευτ. ιη´ 15) και από άλλα πολλά σχετικά χωρία.

 Οταν τελείωσε η συζήτηση ήλθαν οι Μαθητές κι απόρησαν με την συγκατάβαση του Διδασκάλου να ομιλή με μια γυναίκα. Κι επειδή ήταν κουρασμένος από την οδοιπορία και τον καύσωνα, Τον παρακαλούσαν να φάγη. Αυτός όμως άρχισε να συνομιλή μαζί τους για μια αλλιώτικη τροφή, για το έργο της σωτηρίας των ανθρώπων και για το ότι πρέπει να θερίσουν τούς καρπούς απ  τή σπορά του λόγου του Θεού που έκαναν οι προφήτες.

Στο μεταξύ η γυναίκα έφθασε στην πόλη και είπε σε όλους τα σχετικά με τη συνάντηση που είχε με το Χριστό. Κι αμέσως οι Σαμαρείτες έτρεξαν και ήρθαν στο Χριστό, επειδή πείσθηκαν ότι η γυναίκα εκείνη δε θα ωμολογουσε τα σφάλματά της, αν δεν είχε γνωρίσει πραγματικά κάτι μεγάλο και εξαιρετικό, τον ίδιο το Μεσσία. Τον παρακάλεσαν μάλιστα να μείνη μαζί τους. Και πραγματικά έμεινε δύο μέρες μαζί τους κάνοντας πολλά θαύματα, τα οποία εξ αιτίας του πλήθους τους δεν τα αναφέρουν οι Ευαγγελιστές.

Αυτή η γυναίκα ύστερα απ  τήν συνάντησή της με το  Χριστό ωνομάσθηκε Φωτεινή.  Ελαβε το στεφάνι του μαρτυρίου επί Νερωνος (54-68 μ. Χ.) μαζί με τα επτά παιδιά της. Τα βασανιστήρια που υπέστη ήταν πάμπολλα. Την κακοποίησαν, την έξυσαν με σιδερένια νύχια, της έκοψαν τούς μαστούς, της έσπασαν τα χέρια, της έμπηξαν λεπτά καλάμια στα νύχια, έχυσαν λυωμένο μολύβι στο στόμα της κι ένα πλήθος άλλα.

Το στόμιο εκείνου του πηγαδιού ο μεγάλος  βασιλιάς και άγιος, ο  Ιουστινιανός, το μετέφερε απ  τή Συχάρ στην Κωνσταντινούπολη στο ναο του Θεού Λογου, στην  Αγία Σοφία, και το έβαλε στο πηγάδι που υπήρχε στην αυλή της.  Επίσης μετέφερε και την πέτρα όπου κάθησε ο Χριστός και συνομιλούσε με τη Σαμαρείτιδα.  Ηταν και τα δύο μπροστά απ  τό Ναρθηκα, στο αριστερό μέρος για όποιον εισερχόταν στο ναο από ανατολικά. Αυτά θεράπευσαν πλήθος ασθένειες και ιδιαίτερα πολλούς που έπασχαν από πυρετό και ρίγος.

Ταις της σης μάρτυρος Φωτεινής πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημας.  Αμήν.

ΣτΜ· Περισσότερα για το μαρτύριο της αγίας Φωτεινής και των τέκνων της μπορεί να διαβάση κανείς στο υπόμνημα του Συναξαρίου του Μηναίου στις 26 Φεβρουαρίου.